Buenos Aires
Da Wikipedia
Capitâ de l'Argentinn-a, a vegne ciammä Ciudad Autónoma de Buenos Aires, oppûre Capital Federal, e o sêu abitante "porteño".
-P3090002.JPG/290px-Buenos_Aires-Retiro(CatalinasNorte)-P3090002.JPG)
Indiçe |
[Modificâ] Popolassiôn
Insëmme a-a sêu àrea metropolitann-a (Gran Buenos Aires) a l'è a segônda çittæ d'o Sûdamerica e ûn d'i ciû importanti çentri ûrbæn d'o môndo.
[Modificâ] Dati geogràffici
Insce 'n terën ciatto de 19.4 km da N a S, e de 17.9 km da E a W, inta riva destra do Río de la Plata ("sciûmme de l'argento"), a l'ha 'na sûperficie de 208 km2. A l'è divisa in 48 quartëi ("barrios"), e a l'ha 'na popolassiôn ûrbann-a de 2.776.138 abitanti (2001), con 12.046.799 abitanti int'a periferia (2001).
A çittæ a no fa parte da provinsa de Buenos Aires, a l'è indipendente comme Çittæ Autònoma. O confin tra a çittæ capitâle e a provinsa de Buenos Aires o l'è marcòu da l'Avenida General Paz ('n autostradda c'a fa da çircônvallassiôn a-a çittæ) e da-o Riachuelo.
[Modificâ] Côltûa
'Sta çittæ a l'è ascì o çentro coltûrâle ciû importante de l'Argentinn-a e ûn d'i ciû attivi de l'America Latinn-a, rappresentòu int'a grande quantitæ de mûsei, tiatri, bibliôteche e ûniversitæ. A l'è stæta diciarä da l'UNESCO comme "Çittæ d'o design" into 2005.
O tango o l'è stæto nâto e svilûppòu a Buenos Aires. Chì o l'attrêuva i sêu ræixi, int'a mescciûa d'e genti che abitâvan int'a çittæ into finâle de l'800 e inissio d'o 900.
[Modificâ] Economia
O settôre economico ciû svilûppòu o l'è quello d'i servissi, e o segôndo o son i manûfatti. Buenos Aires a l'è a capitâle politica ma anche economica de l'Argentinn-a.
[Modificâ] Comûnicassioîn
A l'è servûa da l'Aeropuerto Internacional Ministro Pistarini (xêui internassionâli), a 35 km d'a çittæ, a Ezeiza; e da l'Aeroparque Jorge Newbery (xêui drento a l'Argentinn-a e Uruguay), c'o s'attrêuva in çittæ accanto a-a stradda c'a va pe a riva do Río de la Plata.
Buenos Aires a l'è punto de conflûensa d'a ræ ferroviâria argentinn-a, 'na vòtta destese pe tûtto o Pàise ma anchêu molto degradæ dopo a sêu privatissassiôn.
A g'ha l'ûnica Metropolitann-a do Pàize ("subterráneo" oppûre solo "subte") , a primma de Sûdamerica, che côllega o çentro con molti quartæ.
[Modificâ] Stoja
A l'è stæta fôndä pe a primma vòtta da o spagnòllo Pedro de Mendoza o 2 frevâ d'o 1536 co-o nomme de Ciudad del Espíritu Santo y Puerto de Santa María del Buen Ayre ("Çittæ d'o Spìrrito Santo e Pôrto de Santa Maria d'a Bônn-a Äja"). Dopo a destrûssiôn d'o pòsto, a segônda e definitiva fondassiôn a l'è stæta fæta da Juan de Garay into 1580 co-o nomme de Ciudad de la Santísima Trinidad y Puerto de Nuestra Señora de los Buenos Aires ("Çittæ d'a Santìscima Trinnitæ e Pôrto de Nôstra Scignöa d'a Bônn-a Äja"). Occûpâva 2.3 km2 e gh'avéiva 63 abitanti.
Into 1810 a l'è stæta o pòsto dove a gente d'o Río de la Plata a l'ha fæto o sêu primmo governo patriòttico, antiçipando a futûra indipendensa c'a sajéiva into 1816 a San Miguel de Tucumán.
Buenos Aires a cangia completamente inta segônda meitæ d'o XIX sèccôlo, con l'arrivo de 'na fòrte immigrassiôn sôviatûtto spagnòlla e italiann-a, ma anche tedesca, pôlacca, rûssa e mediorientâle; favôrïa da e côndissioîn de povertæ in Euròpa e da-a politica argentinn-a c'avéiva besêugno de mandêuvia.
Into 1887 l'italiæn fâvan o 60,4% de l'immigrassiôn totâle pe dappêu vegnì ridûi con l'arrivo de ciû spagnòlli.
A fin d'o sèccôlo o vedde anche o svilûppo d'o pôrto de Buenos Aires, co-o megiôramento de-e installassioîn portuâli e ferrôviarie. Côscì o vegne fôrmòu o quartæ de La Boca, abitòu pe maggioransa da mainæ zeneixi emigræ, c'han influensòu a pârla popolâre d'a çittæ, l'architettûa d'o quartæ e anche o Calcio argentin, c'o l'ha 'na squaddra ciammä Boca Juniors, c'a l'ha scritto inscia sêu maggetta o sôvianomme "Xeneizes" (deformaxon de "Zeneixi").
[Modificâ] Âtri dati
- A l'è gemmellâa con Zena da l'anno 1991.
- L'Avenida Nueve de Julio (Viâle 9 Lûggio) (140 m. de larghessa) a l'è ûnna dee ciû lârghe do mondo e a g'ha o scimbolo da capitâ argentinn-a, l'Obelisco.
- O se conscidera che l'Avenida Rivadavia (Viâle Rivadavia) a l'è a ciû longa do mondo e, con ciû de 10 km. de longhessa, a l'attraversa tûtta a çittæ scinn-a a periferia.
- Buenos Aires a s'attrêuva inscia riva destra do Río de la Plata, o sciûmme ciû lârgo do mondo, essendoghe inscia riva opposta a costa uruguaiann-a.
