Fritz Reuter

Van Wikipedie

Fritz Reuter

Heinrich Ludwig Christian Friedrich (Fritz) Reuter (Stavehagen, 7 november 1810 - Eisenach, 12 juli 1874) is ien van de belangriekste Nedersaksische schrievers. Hi'j schöpten de beroemde romanfeguur 'Onkel Bräsig'.

Onderwarpen

1 Leben
2 Schrieveri'je
3 Stee in de Nedersaksische schrieveri'je
4 Rifferenties

[bewark] Leben

Fritz Reuter kwaamp uut Stavenhagen in Mekelnbörg-Schwerin, daoras zie va börgemeister, schout (Stadtrichter) en boer was. Fritz studeerden rechten an de Universiteit van Rostrock, daornao an de Universiteit van Jena. In 1833 arresteerden hum de Prusische oaverheid umdet hi'j lid was van de antimonarchistische studentenveriening, de Burschenschaft. Hi'j wördden ter dood veroordield, mar dit oordiel wördden um-ezet in dartig jaor. In 1840 kwaamp e bi'j een amnestie in vri'jheid.

Reuter hervatten zien rechtenstudie an de Universiteit van Heidelberg, mar mus al rap terog hen Stavenhagen um zien va op de boerderi'je te helpen. Nao 't hengaon van zien va wördden hi'j privélerer in 't plaatsien Treptow in Pommern. Daor trouwden e mit Luise Kunze.

[bewark] Schrieveri'je

Reuter zien eerste uutgaove was de bundel Läuschen un Riemels (anekdotes en riemen, 1853), evolgd deur een twiede verzameling in 1858. De bundel wördden aordig positief ontvangen en op-evolgd deur Polterabendgedichte (1855) en De Reis nach Belligen (1855). Dit leste wark is een humoristisch gedicht oaver de aventuren van een köppel Mekelnbörger boeren die hen België wilt um achter de geheimen van een hoogontwikkelde beschaving te kommen, mar die nooit ankoomt.

Fritz-Reuter-Literaturmuseum, Stavenhagen

In 1856 kreeg e 't in 't zin um voltiedschriever te wörden en verhuusden e naor Neubrandenburg. In Kein Hüsung (dörpsepos, 1858) beschrif e oavertugend en lebentig een köppel minder antrekkelijke kaanten van 't dörpsleben in Mekelnbörg. Daornao verscheen Hanne Nüte un de lütte Pudel (1860), zien beste varzenbundel. In 1861 wördden Reuter aordig populair umme de vertellegiesbundel Schurr-Murr, die ok een paar Hoogduutse vertellegies bevat. Belangrieker is de riege vertellegies Olle Kamellen ('vertellegies van vrogger'). 't Eerste diel, uutekeumen in 1860, bevat Woans ick tau 'ne Fru kamm en Ut de Franzosentid. Ut mine Festungstid (1861) vörmden 't twiede diel; Ut mine Stromtid (1864) 't darde, vierde en viefde; en Dörchläuchting (1866) 't zesde.

Woans ick tau 'ne Fru kamm is een lebentig verhaaltien daorin Reuter half-serieus en half-plaogerig vertelt hoe hi'j 't maagien det zien vrouwe wördden 't hof maakten. Ut de Franzosentid speult in en bi'j Stavenhagen in 't jaor 1813, en de verhaalfeguren bint verbunden mit de grote gebeurtenissen die 't laand toendertied diep angrepen. Ut mine Festungstid is van minder algemien belang as Ut de Franzosentid, een beschrieving van zien lieden in de gevangenis, mar is niet minder krachtig van opzet en stiel.

Ut mine Stromtid is dudelijk 't beste wat Reuter eschreben hef. Hi'j beschrif de manlu en vrouwlu die as e ekend hef in de dörpen en op de boerderi'jen van Mekelnbörg, in de umstandigheden daorin ze ok leefden. Daor e in Ut de Franzosentid schrif oaver de diepe nationaole impuls töt geheurzemheid daormit 't laand opstund teeng Napoleon, daor beschrif e in Ut mine Stromtid veule kaanten van de revolutionaire beweging van 1848.

In 1863 verhuusden Reuter naor Eisenach. De warken die e daor schreef, bint niet van 't zölfde hoge gehalte as zien eerdere schrieveri'je.

[bewark] Stee in de Nedersaksische schrieveri'je

Vanof de twiede helfte van de neengtiende ieuw maakten de Nedersaksische schrieveri'je een belangrieke opleving mit. Reuter heurt mit Klaus Groth (1819-1899) en John Brinckman (1814-1870) töt de vrogste en belangriekste exponenten van dizze opleving. Reuter zien schrieveri'je waren de mèensen, ok buten 't Nedersaksische taalgebied, besunder drok op. Zo populair hef nog niet weer iene ewest wel Nedersaksisch schrif. De hooglerer Duuts Wolfgang Stammler hef eschreven: ' 't Personage van inspecteur Bräsig (in de Stromtid) is in de eretempel van de wereldliteretur op-eneumen, daoras de staandbeelden van Don Quichote en Dr. Faust naost Reinke de Vos en Tiel Oelenspiegel staot.'^[1]