Pleistozän
Vun Wikipedia
Dat Pleistozän (fröher ok Diluvium un manchmol ok Iestietöller nöömt) is de Beteken vun en eerdhistorsche Epoch, de vör ungefäähr 1,8 Millionen Johr anfüng un bit vör 11.500 Johren duert hett. Dormit is dat de vörletzte Epoch in dat Tietöller vun dat Känozoikum, oder nauer seggt in de Periood vun dat Neogen. Dat Pleistozän weer bestimmt dör den Wessel vun Kolt- un Warmtieten. Dat geev de Elv- (Günz), de Elster- (Mindel), de Saaleiestiet (Riss) un an’n End de letzte Kolttiet: De Weichseliestiet in Noorddüütschland btw. de Würmiestiet in’t Alpenrebeet. As de vörbi weer füng de jüngste Epoch, dat Holozän an, in de wi hüüt noch leevt. Dat Pleistozän is togliek ok Deel vun dat Quartär.
Inholtsverteken |
[Ännern] Indeelen
Dat Pleistozän warrt noch mol in dree Stopen ünnerdeelt. De Angaven geeft den Stand vun 2000 wedder. De naue Indelen warrt vun de Wetenschopplers noch diskuteert:
- Ünneret Pleistozän vun 1.806.000 bit 781.000 Johren vör vundaag.
- Middleret Pleistozän vun 781.000 bit 126.000 Johren vör vundaag.
- Böveret Pleistozän vun 126.000 bit 11.784 Johren vör vundaag.
De geoloogschen Vörgäng wiel de Kolt- un Warmtieten in’t Pleistozän hebbt dat Landschapsbild prägt, dat wi hüüt in wiete Deelen vun Europa un Noordamerika hebbt.
[Ännern] Historie vun den Begreep
To’n Anfang vun’t 19. Johrhunnert wüss man al de chaotischen Aflagern in Noordeuropa, Noordwesteuropa un in’t Alpenrebeet vun de Schichten dorünner klor to ünnerscheden, man so recht klor weer man sik nich, woans disse iestietlichen Sedimenten to düden weern. Man harr dor mehr so biblische Ansichten vun. Eerst nadem sik de Theorie üm de Iestieten langsom dörsett harr, hett man de Aflagern to dat Quartär toordent, wat in dat Diluvium un dat Alluvium ünnerdeelt weer. Later sünd de beiden Begrepen dör Pleistozän un Holozän uttuuscht worrn.
De Begreep Quartär is al 1829 vun Jules Desnoyers vörslahn worrn, üm Sedimenten in’t Pariser Becken ansnacken to künnen, de düüdlich jünger weern as de tertiären Aflagern. De quartären Schichten weer deelwies düchtig mächtig, aver gliektietig ok teemlich jung. Dordör kee, dat to en unliekmatig Ünnerdeelen vun de Eerdneetiet (Känozoikum) in dat 63,7 Ma duernde Tertiär un dat blots 1,6 bit 1,8 Ma duernde Quartär mit de Epochen Pleistozän un Holozän.
Dit Unliekgewicht hett dorför sorgt, dat in de Neeindeelen vun de Geoloogschen Tietskala (GTS 2004) an de Steed vun de Begrepen Tertiär un Quartär nu de ne’en Begrepen Paläogen un Neogen mit ne’e stratigraapschen Grenzen un Bedüden infört worrn sünd. Sietdem warrt dat Pleistozän un ok dat Holozän to dat Neogen tellt. Dat Quartär is aver 2005 wedder as Begreep inföhrt worrn, hett aver ne’e Grenzen kregen un ümfaat nu dat hele Holozän, dat Pleitozän un de jüngerten Deele vun’t Pliozän (dat Gelasium).
[Ännern] Literatur
- Edmund Blair Bolles: Eiszeit. Wie ein Professor, ein Politiker und ein Dichter das ewige Eis entdeckten, Berlin 2000. ISBN 3-87024-522-0 (över de Historie vun’t Forschen)
- Hansjürgen Müller-Beck: Die Eiszeiten. Naturgeschichte und Menschheitsgeschichte, München 2005. ISBN 3-406-50863-4 (kort Inföhren)
- Josef Klostermann: Das Klima im Eiszeitalter, Stuttgart 1999. ISBN 3-510-65189-8
- R. Chris L. Wilson, Stephen A. Drury und Jenny L. Chapman: The Great Ice Age. Climate change and life, London 2000. ISBN 0-415-19841-0
[Ännern] Kiek ok:
- Eerdhistorie
- Eerdentstahn
- Geoloogsch Tietskala
