Utrechtunionen

Frå Wikipedia – det frie oppslagsverket

Utrechtunionen (lys blått) og Atrechtunionen (Arras) (gult)

Utrechtunionen var ein union mellom Dei nordlege Nederlanda skreive under av dei fem gewestane (forgjengarar for dagens provinsar) Holland, Zeeland, ein del av provinsen Utrecht, Gelre og Ommelanda i Groningen (men ikkje sjølve byen) 23. januar 1579. Fram til avtalen vart underteikna hadde desse områda vore under spansk herredøme. 4. februar underteikna Gent avtalen, og i mars Dominium Friesland og tre av dei fire delane av hertugdømmet Gelre. I løpet av sommaren følgde Amersfoort (frå provinsen Utrecht) og Ypres, Antwerpen, Breda og Brussel. I februar 1580 vart Brugge og Lier med områda rundt ein del av unionen og under påverknad av Friesland sin statthaldar George van Rennenberg endra Groningen standpunktet sitt og underteikna òg unionsavtalen. To månader seinare, i april 1580 følgde resten av Gelre, og dessutan Overijssel, Drenthe og Venlo. Det er verdt å legge merke til at dei brabantske byene 's-Hertogenbosch og Leuven ikkje slutta seg til Utrechtunionen. Årsaka til dette ligg i at Flandern og halve Brabant var nesten heilt okkupert av spanske troppar.

Av mange vert denne unionen sett på som byrjinga til staten Nederland, noe som ikkje er heilt korrekt. Utrechtunionen la grunnlaget for republikken Dei sameinte Nederlanda som oppstod i 1581, da sju statar gjekk saman. Denne republikken vart ikkje internasjonalt respektert før i 1648 då fredsavtalen som enda åttiårskrigen vart underteikna i Westfalen. Dette samarbeidet var ikkje ein einingsstat før Den bataviske republikken oppstod to hundre år seinare.

Utrechtunionen var eit forbund av landområde og byar i Dei nordlege Nederlanda, som hadde underskrive fredsavtalen passifikasjonen i Gent. Han vart oppretta som ein reaksjon frå dei protestantiske provinsane i forhold til Atrechtunionen, som hadde vorte underteikna 6. januar same år. I Atrechtunionen gjekk dei sørlege provinsane (i dag er de fleste ein del av Wallonia) ut med støtte til det katolske Spania.

I unionsavtalen som vart underskrive i Utrecht vart mellom anna dei følgjande punkta slått fast:

• områda som var omfatta av avtalen skulle operere som ei eining i forhold til andre statar, medan dei internt heldt sine egne privilegia uavhengig av de andre områda.
• innan unionen skulle ein felles hær opprettast, samstundes vart verneplikten fastlagt.
• ved krigsutbrot eller anna (ekstern) uro skulle områda hjelpe kvarandre.
• halvparten av alle kostnader forbundet med forsvar av grensebyane skulle betalast av områda tilslutta unionen. For å dekke desse kostnadene vart ein eigen skatt innført.
• byene hadde plikt til å oppretthalde garnisonar. Kostnadene vart fordelt over alle områda.
• i Holland og Zeeland vart personleg religionsfridom fastlagt, noko som kan tolkast som at dei fekk rett til å forby katolisismen. Øvrige byar og område kunne sjølv avgjere korleis dei skulle handsame tru. Det vart dessutan fastlagt at vennlegsinna byar og område som ønska å halde fast på katolisismen ikkje skulle stengast ute frå unionen.

Vidare vart det i unionsavtalen fastlagt ved kva for avgjersler eit fleirtall var nok, og når det var påkrevd at ingen var i mot, statthaldaren sin posisjon og korleis usemje og disputtar skulle handsamast.

Etter at Utrechtuninoen vart underteikna erkjente dei nordlege provinsane framleis det spanske styret, men la samtidig grunnlaget for det neste skrittet på vegen mot Nederlanda sitt sjølvstende. Forholdet mellom den spanske herskaren og Nederlanda vart dårlegare og i 1581 underskreiv dei nordlege Nederlanda sjølvstendeerkæringa som på nederlandsk heiter Plakkaat van Verlatinghe.

[endre] Bakgrunnsstoff

• Teksten i avtalen (dutchrevolt.leidenuniv.nl) (nederlandsk) datoen øvst på denne sida er truleg ein skrivefeil, lenger ned på sida i transkripsjonen av den opphavlege teksten vert det referert til «...23 deser maendt gesloten tusschen die gedeputeerde...»
• Nederlandsk nasjonalarkiv, bilete av dokumentet (nederlandsk)

[endre] Kjelder