Khaniá
Frå Wikipedia – det frie oppslagsverket
 |
||
| Plassering | ||
|---|---|---|
  Khania
|
||
| Styresmakter | ||
| Land Periferi Prefektur |
 HellasKreta Khania prefektur |
|
| Geografi | ||
| Flatevidd - By |
12,6 km² |
|
| Innbyggjarar - By (2001) - folketettleik |
55 838 4 236/km² |
|
| Koordinatar | Koordinatar: | |
| Høgd over havet | 0-5 m | |
| Diverse annan informasjon | ||
| Postnummer | 731 00 | |
| Telefon-retningsnummer | 28210 | |
| Bilnummer | XN | |
| Heimeside: www.chania.gr | ||
Khania (gresk: Χανιά, óg kalla Hania eller Chania, eldre former Khanea eller Chanea, italiensk Canea, osmansk خانيه Hanya) er ein by i prefekturet med same namn, der han óg er hovudstad, på Kreta i Hellas. Han er den nest største byen på Kreta med om lag 55 000 innbyggjarar med rundt 70 000 i storbyområdet. Byen ligg på nordkysten av øya, om lag 70 km vest for Rethymno og 145 km aust for Heraklion.
Innhaldsliste |
[endre] Historie
[endre] Antikken
Khania ligg på same stad som den minoiske busetnaden grekarane kalla Kydonia. Ein har funne spor etter sivilisasjonen i gamlebyen, og dette området ser ut til å ha vore busett sidan steinalderen. Byen dukka opp igjen mot slutten av den minoiske perioden som ein viktig bystat i antikkens Hellas. Bystaten strakk seg frå Khaniabukta til foten av Lefka Ori. Frå fastlandet kom det ei stor gruppe dorianarar rundt år 1100 fvt. Kydonia var stadig i krig med andre kretiske bystatar som Aptera, Falasarna og Polyrrinia og var viktig nok til at han vart nemnd i Homer sin Odyseen (iii.330). I 69 fvt, slo den romerske konsulen Metellus kretarane og erobra Kydonia, som han gav privilegiar som ein sjølvstendig bystat. Kydonia fekk rettane til å prege myntar fram til 200-talet evt.
[endre] Austromartida
Den tidlege kristne perioden under Austromarriket og under arabarane, som kalla busetnaden Khania, er ikkje godt dokumentert. Under austromarane spreidde kristendomen seg på øya, men under arabarane vart den kristne folkesetnaden forfulgt og dei flytta til fjella. Austromarriket tok byen tilbake i 961. Dei bygde sterke festningsverk i byen for å hindre ein ny arabisk invasjon ved å nytte material frå antikke bygningar i området. På denne tida vart Khania sete for ein biskop.
[endre] Den venetianske perioden
Etter det fjerde krosstoget (1204) og Austromarrikets fall i Hellas vart Kreta gjeve til Bonifacio, marchese de Montferrat. Han valde å selje øya til Republikken Venezia for 100 sølvmark. I 1252 klarte venetianarane å legge kretarane under seg, men i 1263 tok dei rivaliserande genuesarane, men lokal hjelp, byen under Enrico Pescatore si leiing. Genova haldt byen fram til 1285 då venetianarane kom tilbake. Khania vart sete for ein rektor i området og blømde som eit viktig kommersielt senter i eit rikt jordbruksområde.
Det venetianske styret var i starten strengt og hardt, men etter kvart betra forholdet mellom dei to partane seg. Kontakt med Venezia førte til at kulturen til venetianarane og kretarane blanda seg. Namnet på byen vart La Canea og festningsverka vart gjort sterkare til ei form han framleis har i dag. Etter Konstantinopels fall i 1453 flykta mange prestar, munkar og kunstnarar til Kreta og styrka den austromerske religionen og kulturen på øya. Byen Khania hadde på denne tida ei blanding av austromersk, venetianske og antikk gresk kultur.
[endre] Den osmanske perioden
Dei nye bymurane hindra ikkje den osmanske hæren i å erobre byen i 1645 etter berre ei to månadar lang omleiring. Mange soldatar omkom under omleiringa, særleg tyrkarar, og den tyrkiske kommandanten vart avretta då han kom tilbake til Tyrkia for å ha mista opp til 40 000 mann. Seinare vart dei fleste kyrkjene omgjort til moskear og rikdomen i byen vart fjerna. Dei bygde óg nye moskear, bad og fontener. Pashaen på Kreta hadde sitt sete i Khania
I 1821 tok Hellas opp kampen mot Det osmanske riket, og det var kamphandlingar mellom grekarar og tyrkarar i Khania. Biskopen av Kissamos, Melhisedek Despotakis, vart hengd i eit tre i Splantzia for å ha deltatt i opprøret. I 1878 vart Halepapakten signert og dei kristne fekk visse rettar. Dette skjedde då mange av dei lokale muslimane flytta til Tyrkia. Resten av muslimane vart verande igjen fram til folkeutvekslinga mellom Hellas og Tyrkia i 1922.
[endre] Den moderne greske perioden
Eleftherios Venizelos, som kom frå Mournies nær Khania, var leiaren av eit opprør mot det osmanske styret i 1896-97 og vart seinare statsminister i Hellas. Grava hans ligg på ein ås ovanfor Khania. I 1898, under dei siste stega mot sjølvstyre og samanslutting med Hellas, gjode Stormaktene Khania til hovudstad av ein delvis sjølvstyrt kretisk stat (Kritiki Politeia) med prins Georg av Hellas. I desse åra gav Kreta ut eigne frimerke og pengar. Dette førte til at Khania blømde. Hovudmålet var derimot ei samanslutting med Hellas, som kom etter Venizelos konstante motstand mot prins Georg sitt styre over Hellas. Ei rekkje konfliktar, som opprøret i Therissos i 1905 førte til slutt til at prins Georg vart styrta og Alexandros Zaimis tok over styret av Kreta. I 1908 klarte til slutt Venizelos å opprette ei revolusjonsregjering, anerkjend av Stormaktene. Det at han seinare (1910) vart vald som statsminister i Hellas var det siste steget før Kreta vart ein del av Hellas igjen 1. desember 1913. Det greske flagget vart for første gong reist ved Fort Firka i den gamle hamna med Eleftherios Venizelos og Kong Konstantin til stades.
[endre] Bakgrunnsstoff
[endre] Kjelde
- Denne artikkelen er basert på ei omsetjing av artikkelen Khania frå Engelsk Wikipedia .
