Israel

Frå Wikipedia – det frie oppslagsverket

מדינת ישראל

(Medinat Yisra'el)
دولة إسرائيل
(Dawlat Israil)


Flagg	Riksvåpen

Nasjonale motto: ingen

Offisielle språk

hebraisk, arabisk

Hovudstad

Jerusalem (omstridd)

Styresett

President
Statsminister

Parlamentarisk demokrati
Shimon Peres
Ehud Olmert

Flatevidd
- Totalt
- Andel vatn

20 770 km² (153.)
~2%

Folketal
- Estimert (2005)
- Folketeljing (2003)
- Tettleik

6 876 883 (100.)
6 780 000
302/km² (40.)

'
Frå mandatet til Folkeforbundet

14. mai 1948 (5. ijjár 5708)

BNP
- Totalt (2005)
- Per innbyggjar

154.174 millionar USD (52.)
22.944 USD (30.)

Valuta

Ny israelsk shekel

Tidssone

UTC +3

Nasjonalsong

«Hatikvah»

Nasjonaldag

5. ijjár

Internasjonal telefonkode

+972

Nasjonale toppdomene

.il

Israel som mannsnamn, sjå namnet Israel

Staten Israel er ein stat i Midtausten, grunnlagd i delar av det geografiske området Palestina. Landet har kyst mot Middelhavet, og grensar mot Egypt, Libanon, Syria og Jordan. Viktige elvar og innsjøar er Jordanelva, Genesaretsjøen og Dødehavet. Delar av landområdet til Israel er heilag for fire religionar: jødedom, kristendom, islam og bahá'ítrua.

I moderne tid har opprettinga av, omfanget av og politikken til Israel vore særs omstridd på regionalt og globalt plan. Landet administrerer område som er omstridde. Landet har ikkje fredsavtalar og normaliserte tilhøve til Libanon og Syria og mange andre arabiske land. Israel lever i konflikt med palestinske grupper, og er utsett for kritikk frå verdssamfunnet.

[endre] Byar

Dei største byane i Israel. Folketal 31.12.2003.

ירושלים Jerusalem : 693200
תל אביב-יפו Tel-Aviv-Yafo : 363400
חיפה Haifa : 269400
ראשון לציון Rishon LeTziyon : 214600
אשדוד Ashdod : 192000
באר שבע Be'er-Sheva : 183000
פתח תיקוה Petah Tiqwa : 173800
נתניה Netanya : 167100
חולון Holon : 165800
בני ברק Bene Beraq (Bnei Brak) : 139600
בת ים Bat Yam : 131900
רמת גן Ramat-Gan : 126500
אשקלון Ashqelon : 104500
רחובות Rehovot : 100100

Utsyn over gamlebyen i Jerusalem

[endre] Hovudstad

I 1950 innførde Israel at Jerusalem var landets hovudstad. Regjeringsbyggi og andre sentrale kontor vart lagde til delar av Jerusalem kontrollerte av Israel. I 1980 vart det gjort vedtak i det israelske parlament (Knesset) at Jerusalem var Israel sin "ævelege og udelelege" hovudstad med full religionsfridom for alle. Ei rekkje land motset seg Israels val av hovudstad, og meiner at Israel "okkuperer" byen etter seksdagarskrigen i 1967. Dei meiner at den endelege avklåringa av Jerusalem sin status fyrst kan eiga rom etter opprettingi av ein palestinsk stat. Desse landi har difor i protest oppretta sine ambassadar i andre større byar, som Tel-Aviv, Ramat-Gan eller Herzliya. Det finst korso nokre få land som har sine ambassadar i Jerusalem.

FNs Tryggingsråd tok samstundes fråstand frå denne lovi i resolusjon 478. I tråd med tidlegare praksis har dei fleste land med diplomatiske samband med Israel difor etablert sine ambassadar i Tel-Aviv, den største byen i Israel, og den fyrste og mellombelse hovudstaden inntil den israelske nasjonalforsamlingi fyrste gongen vedtok at Jerusalem var landets hovudstad i 1950.

Medan det vert hevda at Jerusalem er tilknytt alle dei "tre monoteistiske religionane" islam, kristendom og jødedom er det berre dei to sistnemnde som har byen nemnd ved namn i sine religiøse skrift. Jerusalem er aldri nemnd i Koranen, og det er diskutert innan islamske grupper kor "haram al-sharif", "den ytste heilagdomen" i røyndi låg, staden der Muhammed etter islamsk erveminne reid til himmels på vengjehesten, Buraqen al-Buraq.

Jerusalem er residensby for president, regjering og parlamentet (Knesset).

[endre] Klima

Sjølv om Israel er eit forholdsvis lite land, har det ganske så variert vêr. Kystområda har middelhavsklima med nedbør om vinteren. Den årlege nedbørsmengda minkar derimot når ein flyttar seg sørover. Haifaområdet i nord får om lag 630 mm, medan områda nær grensa til Egypt ikkje har meir enn rundt 200 mm i året. Kysten av Akababukta, heilt sør i Israel, får derimot nesten aldri nedbør (Eilat som ligg her har ein normal årsnedbør på 29 mm), og dette er òg det varmaste området i Israel. Her har ein vanlegvis rundt 20 ºC om ettermiddagen i løpet av vinteren, og godt over 30 ºC frå april til november.

Åsane rundt Jerusalem er kjølege og forholdsvis fuktige i periodar om vinteren og kan få litt snø eit par gonger i året (av og til kraftig), men òg lange periodar med sol. Den tørre delen av året varer frå mai til oktober og har behagelege temperaturar både på dagtid og nattestid. Jerusalem har ein årleg nedbørsnormal på 529 mm, men frå mai til og med september er normalen berre 3 mm, og alt dette kjem normalt i mai.

Av og til, særleg seint på våren eller tidleg på hausten, kan ein austleg vind sende temperaturane opp mot 40 ºC over heile landet. På kysten av Daudehavet, verdas lågastliggande område, er det som regel mykje varmare enn dei omliggande områda. Vinteren er mild og solrik, men om sommaren kan ein få svært høge temperaturar her, og dei fuktige sommarenettene kan vere trykkande.