Dyr

Frå Wikipedia – det frie oppslagsverket

Fleircella dyr

Lemurmor med barn.

Vitskapleg namn

Animalia
Linné, 1758

Systematikk

Domene:

Eukarya

Rekker

Sjå tekst

Dyr er levande organismar som høyrer inn under riket Animalia. Felles for desse er at dei er heterotrofe, fleircella skapnadar med cellekontaktar, ekstracellulære matrixprotein, cellulær kommunikasjon og subcellulære organeller. Dei manglar cellevegg og kloroplastar, og utviklar seg frå embryoar. Læra om dyr kallast zoologi.

Tidlegare rekna ein òg dei eincella protistane til denne gruppa, men nyare forskning har vist at dyra er meir nærskylde både sopp og plantar enn t.d. tøffel-"dyr". I dag vert omgrepet stort sett brukt om fleircella dyr, Metazoa, stundom òg om choanoflagellat-organismane me trur dei stammar frå.

[endre] Fleircella dyr

Det finst i dag omtrent 1,2 millioner kjente artar av fleircella dyr, som varierer i storleik mellom 10 μm og 30 m. Den første stamforma for alle fleircella dyr levde for omtrent éin milliard år sidan. Det finst to hovudteoriar for korleis ho har sett ut.

Kolonialismeteorien vart først framsett av Ernst Haeckel i 1874 og går ut på at fleircella dyr stammar frå eincella organismar som levde i koloniar. I dag reknar dei fleste vitskapsfolk med at dette stemmar, og at dei næraste slektningane til dyra er choanoflagellatane. Ein av celletypane til svampane liknar særs mykje på ein choanoflagellat, i tillegg til at somme flagellatkoloniar kan likna planulalarvestadiet hjå nesledyr.

I 1955 foreslo to forskarar (Hadzi & Hanson) at dyreriket heller stamma frå ein stor ciliat med fleire cellekjerner og ein «cellemunn» av det slaget ein kjenner frå tøffeldyra. Dei meinte at dei ulike cellekjernene etter kvart fekk celleveggar, og at dei tidlegaste dyra likna flatmakk i oppbygnad. Flimmerhåra og den sentralt plasserte munnen hjå flatmakk talar for teorien, men både molekylære data og den den store avstanden i kompleksitet mellom ciliatar og flatmakk talar mot han.

[endre] Inndeling av fleircella dyr:

Parazoa
- Svampar (Porifera)
Mesozoa
- Placozoa
- Monoblastozoa
- Rhombozoa
- Orthonectida
Eumetazoa
- Radiata
  - Nesledyr (Cnidaria)
  - Ribbemanetar (Ctenophora)
- Bilateralia
  - Protostomia
    - Acoelomata
      - Flatmakk (Platyhelminthes)
      - Slimormar (Nemertea)
      - Gastrotricha
    - Pseudocoelomata
      - Rundmakk (Nematoda)
      - Taglmakk (Nematomorpha)
      - Pølsemakk (Priapulida)
      - Kinorhyncha
      - Loricifera
      - Entoprocta
      - Gnathostomulida
      - Hjuldyr (Rotifera)
      - Krassarar (Acantocephala)
      - Cycliophora
    - Eucoelomata
      - Blautdyr (Mollusca)
      - Leddmakk (Annelida)
      - Sipuncula
      - Echiura
      - Fløyelsdyr (Onynchophora)
      - Bjørnedyr (Tardigrada)
      - Leddyr (Arthropoda)
  - Deuterostomia
    - Hesteskomakk (Phoronida)
    - Mosdyr (Ectoprocta)
    - Armføtingar (Brachiopoda)
    - Phoronida
    - Pilormar (Chaetognatha)
    - Pigghudar (Echinodermata)
    - Hemichordata
    - Ryggstrengdyr (Chordata)
      - Sekkedyr (Urochordata)
      - Lansettfisk (Cephalochordata)
      - Virveldyr (Vertebrata)