Determinativ
Frå Wikipedia – det frie oppslagsverket
Determinativ er ein ordklasse som står til eit substantiv og som på ein eller annen måte peiker ut eller presiserer substantivets referanse: I «bilen min» peker «min» ut eit element i mengda av bilar, nemlig den som tilhøyrer talaren. I «fem bøker» presiserer «fem» kor mange bøker det er. Determinativane skil seg frå pronomen ved at pronomena kan stå i staden for substantivfraser (guten - han vs. guten - guten min).
Framstillinga nedanfor viser til tilhøva i norsk, og dei følgjer framstillinga i Norsk referansegrammatikk. Nokre determinativer har genus- og talbøying - andre ikkje.
Innhaldsliste |
[endre] Determinativar i norsk
[endre] Possessivar
Possessivar er determinativar som viser tilhørigheit. Possessivar med genus- og talbøying er: min, din, sin og vår. Ubøygde possessivar er: hans, hennar, dens, dets, deira og dykkar. Possessivane skil seg frå dei andre determinativane ved at dei står etter substantiva dei modifiserer, og ikkje før dei.
[endre] Demonstrativar
Demonstrativar er determinativar som peiker ut eitt element i ei mengd. Saman med eit substantiv dannar dei derfor substantivfrasar med unik referanse. Dei fleste demonstrativane bøyast i samsvar med det substantivet dei står til.
Dei viktigaste demonstrativane er: den, denne, slik, sånn, same, annan, dilik, såvoren, hin.
Nokre av demonstrativane, som t.d. den, det, denne har identiske pronomen. I setninga Eg såg det er det eit pronomen, mens det er ein demonstrativ i Eg såg det huset. Dette har fått nokre grammatikarar til å hevde at det ikkje er noko skilje mellom demonstrativar og pronomen. For nokre av demonstrativane er ikkje det samsvarande pronomenet identisk. I setninga Eg såg den bilen er den ein demonstrativ, medan i setninga Eg såg han er han eit pronomen.
[endre] Kvantorer
Kvantorar er determinativar som gjev tal eller mengde.
Kvantorar som blir bøygd i samsvar med substantivet dei står til er: nokon, ingen, ein, éin, einkvan, all, kvar. Kvantorar utan bøying er alle, båe, begge, to, tre, fire osv. Ord frå andre ordklassar kan også fungere som kvantorar, f.eks. adjektiva hel, halv, forskjellig, ulik, einskilde, utallige, visse, få, mange.
Tidlegere vart kvantorane plassert blant pronomena (ubestemte pronomen), eller dei vart rekna som eigne ordklassar (talord og artikler). Grunnen til at vi har gått bort frå den gamle inndelinga er at «talorda» frå to og oppover og dei «ubestemte pronomena» oppfører seg på same måte i setninga, og ulikt pronomena.
[endre] Forsterkarar
Forsterkarar er eigen, sjølv. Desse orda skil seg frå dei andre determinativane ved at dei kan opptre i lag med andre determinativar, t.d.: Det var min eigen feil. Det gjeld sjølve grunnlaget for landbrukspolitikken
[endre] Litteratur
- Norsk referansegrammatikk s. 202ff.
