Leqran
Seg Wikipedia
Awal n Leqran yekka-d si tutlayt taÉ›rabt (القرآن), anamek-is taÉ£uri. D adlis (taktabt) tuÉ£rist (iqedsen) n wujjed (ajjed:ddin) n Lislam. Æ”ur yenselmen, leqran d awal n Yakuc (Rebbi). Leqran yella d adlis amezwaru s tutlayt taÉ›rabt. Di lislam llan idlisen nniá¸en uÉ£risen, am : Tawraá¹ n w-asar Musa, Zabuá¹› n w-asar Dawud, Inǧil s w-asar Æisa, akw d tira n w-asar Brahim.
Æ”ur yenselmen Leqran i yesemlalen awalen n Yakuc i d-iá¹£aweḠi talsa isar (nbi) Muḥemmed (Ù…Øمد) s yeḥricen sÉ£ur anejlus ǧibril s webrid n tatlayt (oral). Anecta yakw i d-rad di 23 isegasen. Llan wiyad qqaren-as daÉ£en Lkitab (adlis), neÉ£ Ddikr (asektu : rappel). Lislam am tmasiḥit i ttwaḥseb n ajjed ameÉ£radan (universel). Inna Ibn Xaldun : « Leqran d ameslay n Yakuc, yettwars-ed ar wisar Muḥamed u yura deg isebtaren n wedlis ».
Agbur[Ffer] |
[beddel] Aglam n Leqran
Leqran ibá¸a af 114 ixfawen. Sesmelen s unnusru af tesÉ£unt n tuÉ£zi n sent anagar tamezwarut i g-ttuseman: Taneldit neÉ£ Tullya (Lfattiḥa). Ixfawen bá¸an ayen umi qqaren el-ayat, s teqbaylit anzaten (tiá¹£urtin : preuves). DÉ£a i s-yin i d yekka w-awal Ayatulah. Llan 6219 n inzaten (tá¹£urtin).
[beddel] Amezruy n tira n Leqran
Deg akud n wisar Muḥamed, ḥekkun-d belli inzaten n Leqran llan ttwarun di yal tÉ£awsa n yimiren : tiferkiwin n tazdayt, iÉ£san lqayen n ileÉ£wman, igelman, iẓra, atg. Imdanen yumnen s Yakuc, llan lemden-ten deg ulawen-nsen, ama s iḥricen neÉ£ aken s ummid-is (s lekmal-is). Mi yemmut wisar Muḥamed, wid yellan cfun i yinzaten aken ma llan, ur d-qimen ara s waá¹as. DÉ£a tusa-d tikti useggrew neÉ£ usemlili-nsent, lamaÉ›na ilad umgarad neÉ£ anka (divergence) af wamek ad yili anecta ger imezdaÉ£ n tallit-nni di Mekka. Aá¹as umgarad yella-d af tasuná¸a tasnimirant (ordre chronologique) n twafÉ£a n yenzaten. Ti tagara imeqq°ranen frantt i waken asemlili n inzaten ad yilli si tá¹£urett tamuqwrant ar tmecá¹uḥ anagar tamezwaru ilaq ad tili, tin isÉ›an isem Tallya, neÉ£ Lfattiḥa, am waken d tazwert n Leqran. Anecta msefhamen fell-as taqa imá¸ebren, É£as aken llan kra ffÉ£en-t mgal n turda (ṛṛay) aki, imi É£ursen d tawafÉ£a mgal n asnimiran aken i t-yebÉ£a Yakuc.
Mgal ixf Amellay (Erraḥman), yakw ixfawen n Leqran nniá¸en beddunt tawinest aki : Bism Allah Erraḥman Erraḥim, neÉ£ s TmaziÉ£t : « S yisem n Yakuc Amellay AmnahaÉ£ ». Leqran ibá¸a af sin iḥricen imeqq°ranen : inzanen i d-yeffÉ£en di tÉ£iwant Mekka, d wid i d-yeffÉ£en di tÉ£iwant Madina. Inzanen n Mekka, d timecá¹ah, ffÉ£ent-ed uqbel Inig (Hiǧra) n wisar Muḥammed si Mekka ar Madina. Ma d tidak n Madina, d timeqqranin, ffÉ£ent-ed mbeÉ›d Inig-is.
[beddel] Asuqel n Leqran ar tazwawt, ar tamaziɣt
[beddel] Ibarɣawaten
Tisuqeltin (tasuqelt:traduction) n Leqran ar taqbaylit, wala ar tutlayin nniden n tmaziÉ£t, ibda-d si tallit-nni n tgelda n BarÉ£wata. Tagelda-yaki tuÉ£ azar di tama n Tamesna (tura d taÉ£iwant n Rabaá¹ n tmurt n Maruk). Win id isbed-en tagelda aki d Saleḥ At Tarif, d Ahudi n Maruk i ikecmen ar tneslemt. Tigelda i yellan imiren, am Idrisiyen, At Zirid, Imrabá¹en, Imewḥiden, ḥesben IbarÉ£awaten d imeslab, imi llan seqdacen yiwen n Islam imgarad af win i llan anda nniá¸en, ladÉ£a di tmura n waÉ›raben deg usamar.
Qqaren, IbarÉ£awaten iá¹ef-en si tidmi VII ar tidmi XI, sÉ›an Leqran-nsen i yuran s TmaziÉ£t, t-zalan sin iberdan deg wass, uzzumu n Remá¸an nsen wezzil yal ass. DaÉ£en qqaren sÉ›an yiwen n wisar (nbi) d AmaziÉ£, d Saleḥ At Tarif, u É£ur-sen d netta i d anegaru deg umaá¸al, maÄÄi d Muḥammed. Ilmend n waya ffÉ£en-t-ed tigelda nni id nudder, mgal IbarÉ£awaten, u sekren trad mgal nsen, armi iÉ£lin deg ifassen n Imewḥiden deg usegwas 1149. Amek id yella waya : di tagara n tallit aki n IbarÉ£awaten, yusa-d yiwen n Ṭaleb d Asufi (Tasnakta Tasufit) umi qaren Lmahdi Muḥamed At Tumert, ilul ger 1079 d 1081, i yeÉ£ra-n cwiá¹ di tmurt n Andaluzi, d netta i yefkan taÉ£iwant n Marakec i yImewḥiden. Asmi immut deg 1130, anelmad ines Abdelmumin, i yemlal di Bgayet tazwawt, d netta i d-isbeden s wudem uná¹£ib tagelda n-Imewḥiden, i iseÉ£lin IbarÉ£awaten. Qqaren belli Imewḥiden serÉ£en yak° ayen yuran IbarÉ£awaten, ula d Leqran s TmaziÉ£t. LamaÉ›na Lmahdi At tumert, i snuqel-d Leqran ar TmaziÉ£t aken nniden. Anecta i lla-d s isekkilen n TaÉ›rabt, tamrirt (later:trace) ines ur iban anda yedda.
[beddel] 1998 : Kamal Nait Zerrad
Agdud AmaziÉ£ yerǧa armi d 1998, d amek id yella yiwen unnaruá¸, neÉ£ tamezzuyt sÉ£ur umnadi azwaw n tasnawalt (Linguistique), Kamal Nayet Zerrad, af tasuqelt n Leqran ar TmaziÉ£t. LamaÉ›na maÄÄi yak°, sin nni kan iḥricen ineggura n Leqran, azal n 49 inzaten: Tullya d tidak i yellan d timecá¹aḥ i d-yezgan di taggara n Leqran, i snen i yis ittẓallan yemselmen s umata. Anecta isemlil-it-id Kamal Nayet Zerrad deg yiwen n wedlis, umi isemma Amawal amasÉ£an n tmaziÉ£t : asuqel n sin yeḥricen ineggura n weqran, s tefraná¹£iá¹£t : Lexique religieux berbère et néologie : un essai de traduction partielle du Coran. Adlis-a isÉ›an 347 isebtaren, effÉ£-ed sÉ£ur: 'Centre d'Etudes Camito-Semitique' ak° d 'Association Culturelle berbère en Italie'. Deg umdeya, attan tanzatt n Lfattiḥa, umi isemma Taneldit :
- S yisem n Yakuc Amellay Amnahaɣ
- Tamayt i Yakuc, mass n umeɣrad
- Amellay amnahaɣ
- Agellid n wass n wesɣan
- D keÄ i nettmudu, É£ur-ek la ntetter tullin
- Welleh-aɣ s abrid amaɣud
- Abrid n wid imi tessugteḠtinufa, ur d wid É£ef i terfiá¸, ur d immunaf
- Amin
[beddel] 1999 : ǧuhadi Lḥusin
Aseggas umbeɛd, di 1999, yiwen uselmad umezruy acelḥi n Sus di yiwet n tasnawit (Lycée) di tɣiwant n Casablanca, di tmurt n Maruk, ǧuhadi Lḥusin ifuk asuqel n Leqran ak°, s 114 ixfawen-is, ar tutlayt Tamaziɣt seld mraw (10) iseggasen n leqdic ilmend n wannecta. Yura-t s-isekkilen n taɛrabt, aken i d-yenna, anecta ixedm-it i waken a t-yefhem yal Amaziɣ n Maruk m'ara t-iɣer.
Di tmurt n Lezzayer, ass n 30 yunyu 2006, aÉ£mis AÉ£mis Lmuǧahid yura belli taneÉ£left iwezzla n ajjed atan yessufeÉ£-d asuqel amaddu (complet) n Leqran, sÉ£ur Ḥaǧ Muḥand Tayeb, Aselway usqamu ussin n tmezgidat (leǧwama) n temnaá¹ (wilaya) n Tizi Wezzu. Anecta ad ifeÉ£ ar tizrigin (Imprimerie) n ugelid n tmurt n Arabi Sawudi, di Riyaá¸. Seld n waya, yuffad lḥal, ffÉ£end kra yexfawen (13 Ḥizb) n Leqran s taqbaylit as tizrigin aki dÉ£a n ugellid Fahd Ben Abdel Aziz Al-Sawud.
[beddel] 2003 (1424 h.) : Asuqel n ugellid Fahd
Asuqel n Leqran di tizrigin n ugellid Fahd s dsaw n taswett n tneÉ£left iwezzla n wejjed n tmurt n Lezzayer, ila-d s isekkilen n taÉ›rabt. DaÉ£en amur ameqqran n wawalen llan s taÉ›rabt, acu kan s umesli d tamá¹£ukt taǧerrumit (structure grammaticale) n teqbaylit. Anza n Lfattiḥa, anagar isem-is iqqimen s taÉ›rabt, ula á¹aqa n wawalen-is s taÉ›rabt, É£as ulamma tamawalt (vocabulaire) n taqbaylit, neÉ£ n tamaziÉ£t tezmer. Atan amek i yella useqel n Lfattiḥa :
- S yisem arebi deraḥman deraḥim.
- Aneḥmed rebbi atnecker, ad netta id bab netxelqit.
- Dereḥman deraḥim.
- Ass n lḥeq netta i d bab-is.
- D keÄ kan ara neÉ›bed, d keÄ kan i d-amÉ›iwen.
- Mlaɣ abrid i ṣewben,
- Abrid bwiḠi tneɛmeḠfell-asen
- MaÄi d widak k-isarfen, neÉ£ wid mu-É›erqen iberdan
- Amin'
Amedya wayeá¸, d anza, umi qaren s teÉ›rabt El-ixlaá¹£, asnuquel ar taqbaylit, maÄÄi d win : Qul Huwa Llahu Aḥed. Yernu am Lfattiḥa, imesla-s d taÉ›rabt. A tnan :
- S yisem arebi deraḥman deraḥim.
- Ina-sen d netta id reb weḥdes
- D netta iḥuǧen lxelq-is
- Ur d ilul ur isɛi mmis
- Ḥed ur yelli d lmetl-is
Ma nezra, kra n ismal n uzeá¹á¹a n Internet, a naf kra n inzaten s TmaziÉ£t, ladÉ£a wi d-ixedmen imaziÉ£en n Maruk. Amedya d tasuqelt n wanza El-ixlaá¹£, imu semman Amuzzu. Atan wamek i t-tnuqlen imaziÉ£en n Sus, s tmaziÉ£t taqurant :
- S isem n Yakuc amellay amnahaɣ.
- Ini-d: Yakuc iga iyanen.
- Yakuc iga amaɣlal.
- Ur irew, ur it ittrew.
- D ur ili win ara igdun.
[beddel] 2007 : Ramá¸an At Maná¹£ur
Asdawi d umedyaz Ramá¸an At Maná¹£ur, i yellan daÉ£en d aselmad n Takrura yesuqel Leqran at tutlayt tazwawt (taqbaylit) seld kraḠ(3) iseggasen d uzgen uqedec degs. IssufeÉ£-it-id ar tizrigin 'Zyriab' n umyaru yettwasnen Yusef Nasib. Adlis deg-s 491 isebtaren, u yura s sin inagrawen isekkilen : TifinaÉ£ akw d Tlaninit. Adlis aki iffÉ£-ed s uá¸ebsi usid (CD).
[beddel] Kra imedyaten n tá¹£urtin n Leqran
Seg usmel: http://www.bouizeri.net/az/dawawasail.htm
1-Taqsidt n Zakariyya slam fellas:
"K.H.Y.Æ. (1), d taqsidt n tmella n ugellid-ik É£ef uqeddac-is (lÉ›ebd-is) Zakariyya (2), mi inuja Agellid-is s usuter uffir (3), yenna: (a y Agellid-iw : iÉ£san-iw lwayit, u aqarruy-iw yecÉ›el (ucebbub-is) si ccib, u ur elliÉ£ ara a y Agllid-iw d ageswa mi ik i nessuter-aÉ£(4)" [Maryem].
2-Taqsidt n El Isae:
"Tamanegt (seban) i win i yesnigen aqeddac-is (lɛebd-is) deg yi si lǧamaɛ aɣuddid ɣer lǧamaɛ ibaɛden i deg in-nemmer (nburek) tinilwin (ayen is i d yezzin), aken at neǧǧ ad iwali kra deg izmulen-nneɣ, d Netta id Amislay (i isellen) id Amiray (i yetwalin) (1)" [Al-Israe].
3-Taqsidt n sin n warraw n Adam:
"U eku-asen i d s tidett taqit/isalli n sin n warraw n Adam, yal yiwen degsen imudd asfel, yiwen degsen yetwaqbel (usfel-is), ma d waye-nni ur s yetwaqbel ara, (aneggaru agi) yennad :ar d ak enɣ-eɣ, yennad (waye-nni) : ebbi yetteqbal sɣur wid yellan d lmuttaqin (27) ma teleqeed afus-ik ɣuri aken a y itenɣe nekini ur n telaqeɣ ara ɣurek afus-iw iwakken ak enɣeɣ, (imi) tagadeɣ Allah Agellid n imeɣraden (28) smenyifeɣ ad tɛebbi ibekkaen-iw (dnubat-iw) d ibekkaen-ik, u ad tili deg at n tmest, u ayenni d ayen yeggunin wid yettelamen (29) dɣa tefka-as tnefsit-is ad ineɣ gmas, dɣa yenɣat, dɣa yuɣal deg/ger wid ixesen" [Al-Maida].
4-Taqsit n at lɣar:
"Mi erran yelmeyen ɣer lɣar, dɣa ennand:a y Agellid-nneɣ mudd-aɣ i d sɣur-ek tamella, u heggi y aɣ i d lewqama deg ayen iɣ yerza (10) dɣa nesɛueg imeuɣen-nsen di lɣar (nni) aas n iseggasen (11) sin akin nesker-iten id aken aner anwa ger snat n terbaɛin ara y ilin yeseb aken iwata takkit turfrint (exacte) n tɣimit-nsen (di lɣar-nni) (12) nekni nekku y ak id s tidett taqsi-nsen, nutni d ilmeyen felsen (umenen) s Ugellid-nsen u nerna-asen di tiddin nsen deg ubrid n ddin (13)" [Al-Kahf].
[beddel] Tamselyut, Iseddagen & Izdayen Iberraniyen
- سورة الÙاتØØ© والأجزاء الثلاثة الأخيرة (قد سمع، وتبارك، وعم) وترجمة معانيهما إلى اللغة الأمازيغي (aá¸ris s pdf)
- Leqran s teqbaylit
- Sá¸is n yeá¸risen seg wesmel n Harun Yahya s Teqbaylit
- Harun Yahya: Acu ara yeá¸run ma ulac tugdi n Ṛebbi
- http://www.web-islamic.com/coran-audio.php
- http://www.angelfire.com/journal/sunnah/Coran/telecharger_coran.html
- http://www.islam-fraternet.com/maj-0598/hist-cor.htm
- [1]
- Tasemlilt tamezwarut sɣur R. Begnan