Tansania
Frá Wikipedia, hin frælsa alfrøðin
|
|||
| Tjóðarmotto: <<Uhuru na Umoja>> | |||
| Tjóðsangur: <<Mungu ibariki Afrika>> (føroyskt: Guð vælsigni Afrika) |
|||
 |
|||
| Alment mál | Enskt og swahili | ||
| Høvuðsstaður | Dodoma | ||
| Forseti | Jakaya Mrisho Kikwete | ||
| Løgmaður | Edward Lowassa | ||
| Fullveldi | 9. desember 1961 (frá Stóra Bretland) |
||
| Vídd - tilsamans - vøtn (%) |
945,087 km² 6,2 % |
||
| Íbúgvar - tilsamans 2006 - tættleiki |
37 849 133 41/km² |
||
| Gjaldoyra | Tansanianskur skillingur (TZS) | ||
| Tíðarzona | UTC +3 | ||
| Alnet økisnavn | .tz | ||
| Telefonkota | +255 |
||
| Spenningur | |||
Tansania (swahili: Jamhuri ya Muungano wa Tanzania, enskt: United Republic of Tanzania), ella Sameinda Lýðveldið Tansania er stórt land í Eysturafrika við umleið 38 mió íbúgvar. Í eystri hevur Tansania mark við Indiahav, í suðuri við Mosambik, Malavi og Sambia, í norðri við Kenja og Uganda og vesturi er Tanganyikavatn og Ruanda og Burundi. Almennu málini eru tvey í tali, enskt og swahili.
[rætta] Søga
Maji-Maji-Uppreisturin (1905): Í øllum Afrika settu afrikanarar seg upp ímóti, at evropearar tóku land teirra, løgdu skatt á teir, eyðmýktu og eyðrændu teir, noyddu teir at gera tvingsilsarbeiði, snýttu og stjólu, fóru og ógvuliga harðliga fram og neyðtóku konufólk. Í Týska Eysturafrika (nú Tansania) var mótstøðan størst ímóti høgum skatti, tvingsilsarbeiði og skylduni at dyrka bummull, sum myndugleikarnir fluttu út. Ein andamanari segði seg kunna útvega vatn, sum vardi fólk fyri kúlum, og um alt landið gjørdu fólk uppreistur. Vatn eitur "maji" á swahili, og tí var uppreisturin nevndur Maji-Maji-Uppreisturin. Myndugleikarnir knústu uppreisturin, drupu oddamenninar og elvdu til hungursneyð. Hermenninir settu eld á grøði, akrar og bygdir, og teir fóru gjølliga til verka. Fleiri enn 200 000 fólk doyðu.
Tansania var til sum ríki, tá ið Tanganyika og oyggin Sansibar løgdu saman. Til fyri stuttum var Tansania undir sosialististiskum stjórnarvaldi, ið til dømis eggjaði fólki at gera samvinnufeløg og at arbeiða saman í stórum ríkisriknum gróðrarlundum. Hóast summar av hesum verkætlanum eydnaðust væl, er Tansania nógv fátækari enn grannalandið Kenja og er gott dømi um, hvussu búsetingin er í einum fátækum landbúnaðarlandi --> Næstan alt fólkið býr á bygd.
[rætta] Fólkið
Um 120 fólkasløg búgva í landinum, tey flestu tala swahili, ið nú á døgum verður nýtt sum felagsmál mangastaðni í mið- og eysturafrika.
Fyrr búði fólkið í landinum spjatt í mongum smáum bygdum. Í 1970 skipaði stjórnin fyri eini verkætlan, ið hevði til endamáls at fáa fólkið at flyta saman í stórar bygdir, so at eini 250 húski fóru at verða í hvørjari bygd. At savnað fólkið meiri hevði við sær, at lættari og bíligari varð at útvega bygdunum skúlar, vatn og annað og at býta út handilstøð og sáðkorn. Nú á døgum búgva tríggir fjórðingar av fólkinum í Tansania á bygd, fleiri enn nakra aðrastaðni í Afrika.
